Hedef seçim yöntemleri ve bir örnek (Öğrenciler için)
(gtag.js) Tarih boyunca planlamanın önemine vurgu yapılmıştır ve akıllı insanlar kaynaklar, imkânlarını, kapasitesini en uygun şekilde kullanarak güçlüklerin üstesinden gelerek başarıya ulaşmayı ya da zaferi elde etmeyi istemiş ve bazıları başarılı bazıları da başarısız olmuştur. Başarılı olmanın ilk adımının plan yapmak olduğunu vurgularken, icranın kalitesini de düşünmekte fayda var diye düşündüm.
İlk olarak planlama konusunda kendi milli kültürümüzde yönetim esaslarını anlatan Kutadgu Bilig'den alıntı yaparak başlamak istiyorum.
Keskin gözlü ve uzak görüşlüdür; hangi işe el uzatırsa, ayağını sağlam basar.
El sürdüğü iş ne kadar bulanık olursa-olsun, süzülmüş, saf bir hâle gelir; ne kadar ters düğüm varsa, bir bakışla onu çözer.
İşlere sağdan, soldan, önden, arkadan, her cephesinden bakar; hal çaresini ve zamanını bilir.
Yusuf Has Hacib durumu değerlendirmenin öneminden ve karmaşık her konunun bütüncül yaklaşımla değerlendirilerek konunun tam ve net olarak anlaşılması gerektiğini söyler.
Planlama yapmadan önce mevcut durumu çok iyi şekilde anlamak ve değerlendirmek gerektiği nede güzel anlatılmış ve çözümün zamanla bağlantısı vurgulanmış.
Bu üç beyitte anlatılanları nasıl yorumladığımı liste şeklinde yazmamın konuyu basitleştireceğini düşündüm.
Ø Sebep- Sonuç ilişkisi; NEDEN?
Ø Durumun analizi; MEVCUT DURUM NEDİR?
Ø Gelecekte; NE OLABİLİR?
Ø Çözüm; NASIL VE NE ZAMAN?
Yusuf has Hacib planlama yapmadan yani çözümü uygulamadan önce 5N1K'nın bir kısmını kullanılması gerektiğini beyitlerde örtülü olarak anlatmıştır. Kutadgu Bilig'den yaptığım bu alıntıdaki soru sorma becerisinin önemini ve günümüzde kullanımını yazının ilerleyen satırlarında bulacaksınız.
Tarihe baktığımızda Sun Tzu'nun savaş sanatı kitabının ilk bölümü planlama adını almakta ve planlamanın öneminden bahsetmektedir. Burada planlama sürecinde dikkate alınacak faktörleri özellikle saymakta ve başarı için planlama safhasında sorular sorulmasını soruları sayarak vurgulama yapmaktadır. Sun Tzu'da planlamada 5N1K'yı kullanmaktadır.
Planlama süreci bir geleceği öngörmek değildir, farklı teknikler kullanılarak durumun ortaya konarak imkan ve kabiliyetler dahilinde en uygun çözümün seçilmesidir.
Sun Tzu'nun yaklaşımına göre planlama süreci bir karar verme tekniklerinin kullanımından oluşur ve tüm riskleri ortadan kaldırmayı değil, mevcut risklere karşı planlama yapmayı hedefler çünkü planlama yapmak riskleri kontrol etmeyi ve ortadan kaldırmayı hedefleyemez çünkü tüm faktörler planlayıcının elinde değildir. Planlama yapan tüm faktörleri kendisi kontrol edemez. Planlama yapan geleceği tahmin etmemekte elde olan imkânlar ve rakibin muhtemel manevralarına karşı tedbirler düşünerek geleceği planlamaktadır.
Planlar kesin değişemez değildir, planlar uygulamadan kaldırılabilir, yenileme yapılabilir veya büyük değişiklikler yapılabilir, doğal olarak değiştirmenin maliyeti vardır. Bedel ödememek için planlamanın doğru yapılması gerekmektedir.
Hedef seçiminde SMART prensibine göre hedef seçilmesi gerektiğini biliyoruz, SMART prensibinin açıklaması Tablo:1'de sunulmuştur.
Specific | Belirli |
Measurable | Ölçülebilir |
Achievable | Uygulanabilir, Başarılabilir |
Relevant | İlgili, Gerçekçi ve amaca hizmet eden |
Time-Bound | Zamanlaması olan, Takvime bağlı |
Tablo:1 |
Hedef seçimi konusunu doktora tezinin yazılması ile ele alacağız. Bu uygulamada Doktora tezinin yazılması, amacımız olarak belirleniyor.
Amacımıza ulaşmak için hedeflerimiz olmalı yani bizi amacımıza götürmelidir. Burada belirlenecek olan hedeflerin yapılacak işler listesi olmadığını hatırlatmak isterim.
Sun Tzu planlamada sorulacak soruları planlama bölümünde açıkça yazmıştı, Yusuf Has Hacib ise örtülü olarak 5N1K'YI kullanmıştı ve buna ilaveten Sun Tzu ve Kutadgu Bilig durumu değerlendirmesi, sebep sonuç ilişkisi değerlendirmesi yapmaktaydılar. Açıkçası geçmişte 5N1K Kullanıldığı gibi durum muhakemesi de yapılmaktaydı.
Günümüzde hedef seçiminde 5N1K kullanımının ve Durumu değerlendirmenin esas olduğunu özellikle vurgulamakta yarar görüyorum.
5N1K ile Değerlendirme yapılarak hedef belirlemeyi Tablo:2'de birleştirerek konuyu daha anlaşılır hale getirmek isterim. Amaca ulaşmak için ara hedefler seçilebilir ve tüm hedeflerin tamamlanması ile amaca ulaşılmış olmaktadır. Hedefe ulaşmak için sorular ile bu yapılacakları kimin yapacağı, ne zaman yapılacağı ve nasıl ölçüm yapılacağı gibi detaylar belirlenirken görevlendirme esasları da belirlenmiş olmaktadır.
Tablo:2 'de her adımda sorulacak soruları ayrı bölümlere yazarak anlaşılır kılmayı hedefledim. Her soruya cevap vermesini beklemeyiniz, soruların bir kısmına cevap bulmanız şarttır.
Ara Hedefler | Belirli | Ölçülebilir | Başarılabilir | İlgili | Zamana Bağlı |
5N1K | Kim yapacak? Ne yapmak istiyoruz? Niçin bu hedef önemli? Ne zaman yapılmalı? Nerede yapılacak? Kaynak ve Sınırlamalar nelerdir? | Ne kadar? Kaç tane? Ne sıklıkta? Başardığımı, tamamladığımı nasıl anlayacağım? | Başarılabilir mi? Kaynak? Performans? Hedef Gerçekçi mi? Nasıl yapacağım? | Konu ile kesinlikle ilgi ve bağıntısı var mı? Uygulanabilir mi? Görevlendirme Doğru mu? İlave ihtiyaç var mı? | Ne zaman? Ne kadar sürede? |
Tablo:2 |
Belirlenen hedeflerin ölçülebilir olması ile başarılı olup olunmadığı konusunda izafi değerlendirmelerin önüne geçilmesini sağlamaktadır.
Doktora tezinin yazılmasındaki ilk adımı konuya başlarken ayrı bir başlık olarak incelemek konuyu basitleştirecektir. Tablo:3 de Tablo 2 de verilen soruları kullanarak konuyu analiz ettim.
Ara Hedefler | Doktora Konusunun ve amacın Belirlenmesi |
Belirli | Kim? Doktora Öğrencisi Ne maksatla? Doktorayı tamamlamak için Niçin? Danışmanın ve komisyonun onayını almak için Nerede? Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsünde Üniversitenin standartlarına uygun |
Ölçülebilir | Ne kadar? 11 Sayfa tez formunun doldurulması |
Başarılabilir | Başarılabilir mi? Yazılabilecek ve gerçekçi bir tez konusu olması Kaynak? Bilimsel kaynak var mı? Kaynak? Ekonomik imkânlar yeterli mi? |
İlgili | İlgili mi? Çalışma alanım ile bağlantısı |
Zamana Bağlı | Ne kadar sürede? Üniversitenin verdiği zaman olan 5 ay içinde |
Tablo:3 |
Bu adımdan sonra Doktora tezinin yazılması sürecindeki tüm hedefleri tek bir tabloya yerleştirerek tüm resmi, bütüncül yaklaşımla göreceğiz.
Burada özellikle bir konuyu vurgulamakta yarar görmekteyim. Bu tezin ikinci bir dilde (Ana dil dışında) bir dilde yazıldığını ve planlamanın bu esasa göre yapıldığını belirtmekte yarar görmekteyim. İkinci bir dilde çalışmanın ve kaynaklara ulaşma zorlukları dikkate alınarak süre biraz uzun tutulmuştur.
İlk ara hedefin açılımını ve değerlendirmesini bu şekilde yaptıktan sonra tabloya tüm ara hedefleri Tablo:4 'e adım adım yazıyorum.
Ara Hedefler | Belirli | Ölçülebilir | Başarılabilir | İlgili | Zamana Bağlı |
Doktora Konusunun ve amacın Belirlenmesi | Doktora Öğrencisi doktorayı tamamlamak için, | 11 sayfa, 2000 kelimeden az olmamak kaydıyla | Yeterli kaynakla ve gerçekçi bir konu | Çalışma alanım ve danışmanın uzmanlık alanı içinde | Kasım 2017 |
Kaynak taraması yapılması | Yazılan tezleri ve bu konudaki makale, kitapların taranması | En az 100 kaynakça olmasının hedeflenmesi 100 x 200 = 20000 sayfa | Yabancı ve yerli kaynaklara ulaşılması | Konu ile ilgili | Aralık ve Ocak 2018 |
Kaynakların toplanması ve okunması | Eski çalışmaların okunması ve karşılaştırılması | Günde ortalama 200 sayfa okunması | Yeterli ve farklı kaynaklara ulaşılması | Konu ile ilgili | Ortalama 4 ay Şubat-mart-Nisan- Mayıs |
Ana hat planının oluşturulması | İşaretlenen yerlerin belirlenmesi ve bölümlere başlık olarak yazılması | Günde ortalama 4 kaynak taranıp, analiz edildikten sonra bilgiler gruplanmalı | Kısa kelimeler ile başlıkların listelenip gruplanması | Konu ile ilgili | Bir ay.. Haziran 2018 |
İçindekilerin yazılması | Ana hat planının içindekilere dönüştürülmesi | 15 günde içindekiler başlıklarının yazımı | İçindekilerin oluşması, tezin sistematiğini oluşturmalıdır. | Konu ile ilgili | Temmuz 15 |
Taslak yazımı | Bilimsel bilgilerin yazımı | Günde ortalama 1 sayfa, ayda 30 sayfa Toplamda 150 sayfa | Üniversite standardına uygun | Konu ile ilgili | Ağustos - Eylül- Ekim Kasım- Aralık- |
Saha çalışması | 3 ülkede saha çalışması | 15 gün x 3 ülke = 45 gün | Foto- video- mülakat çalışmaları | Konu ile ilgili yeni kaynaklar | Ocak -Şubat 2019 |
Saha çalışmasının yazılması | Karşılaştırma ve bilgilerin toparlanması | 15 sayfa x 3 ülke = 45 sayfa, Ortalama 20 sayfa ayda | Teori ile uygulamanın ülkelerdeki farklı ve benzer yönler bulunabilmeli | Konu ile ilgili kaynakların ilavesi | Mart- Nisan 2019 |
Saha çalışmasının yorumlanması | Saha çalışmalarının ülke çıktılarının ayrı ayrı değerlendirilmesi ve saha çalışması yorumlanması | 10 sayfa | | Konu ile ilgili | Mayıs 15-2018 |
Tezin sonuç bölümünün yazımı | Tezin sonuç bölümünün yazılması | 5 sayfa | | Konu ile ilgili | 15 Mayıs-30 Mayıs |
Tez taslağının kontrolü | Tezin basılması ve kontrolü | 200 sayfa | | Konu ile ilgili | 7 gün |
Tezin basılıp teslimi | Tezin standart basımı ve teslimi | | | Konu ile ilgili | 15 Haziran 2019 |
Tablo:4 |
SMART ile yaptığınız planlamada kendinize şu soruları sormalısınız?
Ø Bu amaca ulaşmak için hedef aşamalarında karşılaşabileceğiniz en büyük güçlük nedir? Çözüm yolunuz ne olabilir?
Ø Bu amaca ulaşmak için çalışırken sizi yönlendirecek, yol göstericiniz kim olacaktır? Neden?
Ø Planı uygulamada Motivasyon olarak ne düşündünüz? ne sizi motive eder?
Ø Planlamada ne öğrendiniz? NASIL'a cevap var mı?
Plan yapmaktan daha önemli olan o planı uygulayabilmektir. Planlamadan daha önemli olan yaptığınız planlamaya uyabilmektir. Öncelikleriniz, beklentilerini sizi plandan ayıracak olursa plandan sapma 30 gün olduğunda o plan artık atıl olmuştur. Bu nedenle düzenli ve tempolu bir çalışma ile uygulamayı canlı tutarak amacınıza ulaşmanız esas olmalıdır.
Kişisel kariyer planlamalarında SMART formülünün etkili olmadığı yönünde düşüncelerin olduğu bilinmektedir. SMART yerine HARD yaklaşımın uygulanabilir olduğu düşüncesinin gündeme gelmesi ile bu yazımda hard yaklaşımını da ele alacağım: Tablo:5'te kısaltmanın açıklamsı ve hangi sıra ile ele alınacağı yazılmıştır.
Sembol | sıralama | Açıklama |
Heartfelt | 2 | Neden bu hedefi seçtiğiniz Kişisel, İçgüdüsel veya dışsal faktörleri dikkate alarak açıklayınız |
Animated | 1 | şu andan itibaren yaptığınız işi düşünerek seneye, sonraki sene ve beş sene sonra ne yapmayı düşündüğünüzü anlatır mısınız? |
Difficult | 3 | Bu amaca ulaşmak için geliştirmek gereken 3-5 beceriniz nelerdir? |
Required | 4 | Önünüzdeki 30 günden, 90 günde neler yapacaksınız ve 6 ayın sonunda neleri başarmayı, tamamlamayı düşünüyorsunuz? |
Tablo:5 |
Bu yaklaşımın başarılı olabilmesi için kişinin geleceği nasıl istediğini gerçekçi ve kişisel olarak doğru tanımlaması gerekmektedir. Nerede olduğunuzu ve Nereye varmak istediğinizi doğru tanımlayamaz iseniz başarılı olmanız mümkün değildir.
Kişi Neden o hedefi seçtiğini ve bu hedefin kendi kişisel özelliklerine uygun olup olmadığını ve yeterliliklerinin bu hedef için çok yetersiz olduğunu veya çalışarak bu hedefe ulaşabileceğini doğru değerlendirmesi gerekli olduğu açıktır. Yurt dışında yönetici olmak istiyorum diye bir hedefiniz olabilir o zaman bu hedef için dil bilginiz ve o kültüre olan yakınlığınız ve sektörünüzün o ülkede size imkan tanıyıp tanımayacağı gibi faktörleri düşünmeniz gerekir dil bilmeyen birinin bu planı yapması ne kadar gerçekçi olur? Hedefin zorlu olması sizi motive edebilir, zorlu olması ulaşılamaz olması anlamına gelmemelidir.
İki yaklaşımı da değerlendirmek gerekirse SMART daha yalın yaklaşımlı, detaycı düşünme imkanı sağlar iken HARD ise daha meydan okumacı ve zorlayıcı bir tablo ortaya koyma imkanı sağlamaktadır. HARD formülünde içindeki hayalleri anlatma ve peşinde koşma imkanı yani duygularını işin içine katma imkanın ortaya çıkmakta, peki iki yaklaşımında farklı artıları varsa ne yapmalıyız sorusuna? benim cevabım HARD ile başlayın ve SMART ile tamamlayın derim.
Kutadgu Bilig der ki;
Anlayış bir yulardır; insan onu elinde tutarsa, dileğine erişir ve bütün arzularına nail olur.
Anlayışın insana faydası çok olur; insan bilgi bilirse, aziz olur.
Bütün işini-gücünü anlayış yolu ile yap; eline geçen bu zamanı israftan bilgi ile koru.
İnsan aklı insanı her zaman frenler, duygular ve kişisel aşırı ihtiraslar sizi yolunuzdan saptırabilir her zaman sizi yolunuzda tutacak olan yani planınıza bağlı kılacak olan aklınızdır. Aklınızı kullanmanızın yolu bilgili olmanızdır. Bilgi size düşünüp doğru karar verme ve planlama yapmada yol gösterici olacaktır. Son beyitte zamanı israf etmemek gerek derken, zamanı da doğru kullanmanın yolu olarak da bilgiyi kullanmaktan bahsetmektedir.
Sun Tzu'nun yaklaşımını, Kutadgu Bilig'te ele alınan yaklaşımdaki benzerlik çok dikkat çekici, 5N1K ve sorularla durumu değerlendirme ve analiz sonucuna göre plan yapmayı her iki kitapta da görüyoruz. SMART ve HARD Amerikan yaklaşımının aynı esaslara dayandığını yalnızca sistematik olarak dilim dilim konuyu değerlendirdiğini ve bütünü oluşturduğunu çok açık biçimde anlıyoruz. Bu sonuçla Kutagu bilig'deki bütünsel yaklaşımı mukayese ettiğimizde aslında var olan bilgiyi kullanmanın ve eğitime aktarılmasını sağlamanın önemini anladım.
Ben Harbiye'de öğrenci olduğum dönemde diğer üniversitelerin ders programında olmayan TAKTİK adında bir dersimiz vardı. Bu dersin kapsamında;
ØProblem teşhisi,
ØBütüncül ve analitik yaklaşımla mevcut durumun değerlendirilmesi,
ØKendin ve Rakibin için SWOT,
ØKarar sürecini ve Alternatif çözümler üretmeyi,
ØKarar Seçeneklerini karşılaştırarak birini seçmeyi (karar vermek),
ØKararı 5N1K ile ifadeyi,
ØKararın plana dönüştürülmesi konusunda eğitilmekteydik.
Benim düşünceme göre; Harp Okulu mezunu olanlar planlama konusunda başarılı olmaktadır, çünkü bu ders kapsamında sınavlarda verilen muharebe senaryolarına göre karar vermek ve planı yazılı hale getirerek dersten geçmek gerekiyordu. Bu şekilde durum değerlendirmesi, yazılı planlama yapmak ve delegasyon öğrenilmekteydi. Aslında 2500 yıl önceden itibaren kullanılan hedef belirleme teknikleri ve karar verme süreçleri sistematik olarak öğretiliyordu.
Bu dersin bana çok şey kazandırdığını özel sektörde çalıştığım dönemde çok iyi gördüm, Hocalarımı saygı ve minnetle anıyorum. Harbiyeli olmanın bana çok şey kattığını her gün daha iyi değerlendirebilmekteyim. Yıllar sonra Plan subayı kadrosunda çalıştım ve öğrendiklerimi uyguladım, şimdi bu yazıyı bu eğitimle edindiklerimi ve yılların birikimini kullanarak yazdım.
Bilgili olmak için bilgiye önce ulaşmak ve bilgiyi yorumlayıp, kullanabilecek şekilde hayatınıza adapte etmeniz gerekmektedir.
Bu yazının ile bağlantılı olan http://www.fikretguzeller.com/?pnum=111&pt=Stratejik planlama esasları eğitim/kariyer planlamasında nasıl kullanılır? yazımı okumanızı öneririm.
Sorularınız olursa lütfen mesaj atınız, gelecek eğitimlerde Birlikte olmak dileğimle;
Beğendiğiniz yazıları dostlarınızla paylaşınız.
Saygılarımla
Fikret GUZELLER
KAYNAKLAR
https://www.forbes.com/sites/markmurphy/2017/06/11/hard-goals-not-smart-goals-are-the-key-to-career-development/#7f55840e70fb
https://kutadgubiligmetni.appspot.com/
Sun Tzu, Savaş Sanatı Kitabı, çeviri Adil DEMİR, Mart 2008
Lise son sınıf öğrencileri için
Lise son sınıf için kariyer planlaması
Universite tercihinde yol ve yöntem
Kariyer planlmasında planlama esasları
free Siyasette Gönüllerin Fethi
free moderatör
