Ana Sayfaya Dönüş | En Çok Okunan Yazılarım | GüncelYazılarım | Yorumlar | İletişim |
free Siyasette Gönüllerin Fethi
free moderatör
Kararda Mantık mı? Duygu mu?
(gtag.js) Günümüzde insan olarak günün her anında karar verme durumundayız ve karar sürecinde mantık ve duyguların etkisi ile karar almaktayız ve bazılarımız bu konuda fikrini söylerken, ben mantık ağırlıklı karar vermekteyim ve duygularımı dikkate almam veya baskılarım, duygularımı dikkate alırsam ben hata yapmaktan korkarım derken, bazılarımız ise ben duygularım ile yaşıyorum hatada olsa ben duygularıma göre karar veriyorum demektedir.
İnsan ilk zamanlar içgüdülerini dikkate alıp karar verirken son yıllarda mantık ağırlıklı yaklaşım tarzı önem kazanmaya başlamış ve iş ilanların da analitik düşünme ve yaklaşımı şart koşan ilanlar yayınlanmaya başlamıştır. İş hayatında mantığı öne alan ve duyguları bastırmanın bir profesyonellik olduğu anlayışı yaygınlaşmış ve genel kabul görmüştür.
Bu ne kadar doğrudur? Bu konu ile ilgili hususlara kısaca değinelim, İlk adım olarak karar verme nedir? Bunu dikkate almalıyız.
| Kişisel imaj ve Beden dili Eğitimi için Tıklayınız. |
Karar vermek nedir ve hangi hususlar ile ilintilidir?
Her birey yaşamı boyunca alternatifler arasında seçim yapma durumlarıyla karşı karşıya kalır. Seçim yapmak bir karar verme sürecini doğurur. Bireyin zekâ seviyesi, kişilik yapısı, aldığı eğitim, bulunduğu sosyal çevre ve alternatiflere yüklediği anlam karar verme sürecini etkileyen faktörledir.
Karar verebilmek için önce problemi teşhis edebilmek ve daha sonra bunun için alternatifler üretebilmek gerekir, alternatifleri üretebilmek ve seçim yapabilmek mantıksal bir süreçtir. Bilgiye dayalı değerlendirme yapılmaktadır. Tanıma bu açıdan bakarsak yalnızca değerlendirme sürecini ve çıktıyı dikkate almamız gerekir, gerçek ise bundan çok farklıdır. Girdi olmadan Çıktı olmaz, İnsan girdiyi nasıl sağlamaktadır?
Bu soruyu lütfen kendinize sorunuz? Cevap ise duyulardır.
Biz çevremizde olanları tüm duyularımız ile algılamaktayız. Duyular ile algıladığımızı mantığımız ile değerlendirmekteyiz. Burada ise farkındalık kavramı ve soru sorma yani sorgulama konusu ortaya çıkmaktadır.
Karar verme de mantıksal çıktı söz konusu ise girdi duyular ile elde edildiğine göre duygular bizi nasıl etkilemekte ve hangi filtrelerden geçmektedir, sorusu aklımıza gelmektedir. Eğitimlerimde farkındalık konusuna değinmekte ve çevrenizde olanların çoğunu fark etmediğinizi uygulamalı olarak göstermekteyim, burada farkındalık, esas olarak girdi miktarını ve kalitesini artırma konusunu gündeme getirmektedir, ikinci olarak her girdiyi sorgulama veya girdi ihtiyacı için sorgulama konusu ortaya çıkmaktadır. Farkında olmadığınız hiçbir şey size veri olarak iletilemez, yani yok hükmündedir. Farkındalık olmadan girdi olamaz. Farkındalık için kendinize zaman zaman soru sormanız gerekebilir. Böylece farkındalığı ateşlemiş olursunuz.
İyi soru sormayı bilmeyen problem teşhis edemez, girdilerin kalitesini sorgulayamaz ve alternatif üreterek doğru karar veremez.
Soru sorma ve sorgulama konusu algı kontrolü yada algı yönlendirmesi bakımından ayrıca önem taşımaktadır, Sizi insanlar yönlendirirken verilerin önceliği, ağırlığı, önemi gibi hususlar ile oynarlar, bazı verileri ise size hiç iletmemektedirler. Algınızın yönlendirildiğini fark etmediğiniz verileri sorgulamadığınız sürece başkalarının istediği şekilde karar vermeniz söz konusudur. Bu nedenle çok iyi soru sorabilmelisiniz. Karar sürecinde duyular, farkındalık ve soru sormanın önemini kısaca hatırladıktan sonra;
Duygusal zeka nedir ve karar süreci ile ilintisi?
Karar sürecinde duyular ile elde dilen veriler bizde dürtü ve tepkiye neden olurken yarattığı duygusal değişiklikler ve veriler değerlendirmeye etki etmektedir. Çevremizde olanları fark etmemiz ve değerlendirmemiz duygusal zeka ile ilgilidir; Bunun için Duygusal zeka kavramını incelemeliyiz. Bunun için önce zeka sonra duygu kavramlarını değerlendirmedikten sonra duygusal zeka kavramına bakmanın doğru olduğunu düşünüyorum.
Zeka, Mayer, J.D. tarafından, her durumda zekânın, sembolleri kullanabilme, anlayabilme ve algılama kapasitesiyle doğru orantılı olduğunu ifade etmiştir.
Mayer, Caruso ve Salovey duyguları; psikolojik yanıtları, algıyı ve bilinçli farkındalığı içeren birçok psikolojik alt sistemleri koordine eden içsel olaylar olarak tanımlamışlardır.
Duygusal zekânın, kişinin kendi ve diğerlerinin duygularını tanıma, anlama, değerlendirme ve duyguları yönetebilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır
Coetzee ve Schaap ile Copper ve Sawaf duygusal zekânın; karşılaştırma yapabilmek ve IQ için de yaşamsal bir önem taşıdığını, duyguların, düşünce ve faaliyetlerimize yön verebildiğinden sağlıklı bir şekilde denetlenmesi gerektiğini ileri sürmektedirler. Ayrıca, duygusal zekânın önemli sorunların çözümünde veya önemli bir karar verilmesi gerektiğinde, IQ‟nun gücüyle birleşip, problemleri daha nitelikli bir biçimde ve daha kısa sürede çözülmesinin sağlandığını ifade etmektedirler.
| Sözsüz İletişim ve Liderlik Eğitimi için Tıklayınız. |
Burada açıkça şunu ifade edebiliriz. Duygusal zeka karar sürecinde son derece önemlidir, Daha nitelikli karar verebilmek için IQ ve EQ beraber çalışmaktadır. Beynimizi bir düdüklü tencereye benzetirsek, Tencerede sadece mantık değil birazda duygu diyerek konuyu ele alabiliriz ancak Bir konuda karar için; Tencereye Ne, Ne zaman ve Ne kadar girecek konusunu nasıl belirliyoruz? bunu ne belirleyecek veya tayin edecektir. Doğru soru sorma yeteneği burada devreye girmektedir. Kararlarımızın doğruluğunu ve başarısını doğru soru sorabilme yeteneğimiz etkilemektedir. Riggio ve Reichard'e göre, “bir tek düşüncelerle değil, duygularımızın sesinin etkisiyle dinleriz-açıklarız-değer veririz ve eyleme geçeriz, öğreniriz-düşünür hatırlarız-değiştiririz ve motivasyon sağlarız.” Duygularımız ile mantığımız birlikte çalışmaktadır. Tencereye duygu ve mantık beraber girmektedir.
Sezgisel duygular muhakemenin ana girdisi olarak kabul edilebilir, biz tencereye duygularımızı, mantığımızı koyarken, tecrübe ve içgüdülerimize dayanan sezgilerimizde bize destek sağlamaktadır. Sezgi yeteneği insanda zamanla gelişebilmektedir ancak bunu dikkate alabilecek, bir yapı ve düşünme şekli önemlidir. Yaşı ileri olan yöneticiler birçok bilinmezin olduğu durumlarda sezgilerini de dikkate alarak daha isabetli kararlar aldıkları bilinmektedir. Sezginin tecrübe ve yaşla ilgisi yoktur. Kullandıkça insanlarda içgüdüsel olarak geliştiği düşünülmektedir.
Pratik sezgi şekilde görüldüğü gibi Cooper ve Sawaf tarafından tanımlanmıştır. Önsezi; içten bilme Şekli, altıncı duyu, kuvvetli duygular, daha derin benlik veya daha yüksek içgüdü veya içten yönlendirme Şeklinde tanımlanabilir. Önsezinin, duygusal zekânın yüksek bir boyutu olduğu ve duygusal zekâyla yakından ilişkili içinde bulunduğu söylenebilir.
Karar sürecinde değerlendirilen ve karara etki eden her faktör ölçülebilir değildir, sevmek, hoşlanmak, beğenmek, bağımlılık, tercih etmek gibi birçok ölçülemeyen değer sürece etki etmektedir. Bu açıklamalardan sonra sadece mantıksal bir kararın olmadığı ve girdileri sağlayan duyuların, dürtülerin, filtrelerin, filtreleri oluşturan kültür, eğitim, bilgi ve kişisel yapının karar sürecine etki ettiği görülmektedir.
| Yerel yönetimlerde inovasyon kavramı ve uygulamaları Eğitimi için Tıklayınız. |
Başarılı olmak istiyorsanız sadece Duygusal zeka ile veya IQ ile yol alamazsınız, başarılı olmak için bunların karışımını kullanırken farkındalık ve soru sorma sizin pusulanız olacaktır.
Duygusuz bir hayat ve karar yoktur. Duygular ve bunun farkına varmak ve kontrol etmek önemlidir. Kendini ve çevrenizi tanımanız sadece karar sürecinde değil hayatınızda mutlu ve başarılı olabilmeniz açısından da önemlidir.
Abi ben duygularımla karar veriyorum veya ben mantığımla karar veririm, bende duygu yok cümlesi bu yazıdan sonra size ne kadar doğru geliyor? Bu karmaşık konuyu hepimizin ilgisini çekecek bir örneğe taşıyalım.
İkili ilişkilerin başlangıcında yada ilk tanışmada, Son yıllarda "Elektrik Alamadım" yada "Elektrik Aldım" cümlesi ile bir ilişkinin başlayıp başlamayacağına dair verilen kararın sözlü ifadesi olarak çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Burada sezgisel bir değerlendirmenin yapıldığını ilk bakışta görüyoruz, aynı zamanda duygusal zekanın kullanılması ile kendi duygularını anlamasının yanı sıra karşıdaki insanın sözsüz iletişim yoluyla gönderdiği veriler ile onun duygularını ve tepkilerini, davranış tarzını karar sürecinde değerlendirmesi söz konusudur.
Tüm veriler yani iç dünyasından gelen veriler ve karşıdan Duygusal zekasının değerlendirmesi sonucu olarak aldığı verileri karar sürecine sokması söz konusudur, burada farkına vardığı konuları değerlendirdiği gibi fark edemediği veya daha detaylı bilgi istediği konularda sorular sormaktadır. Sorulara olumsuz cevap alması veya cevap bulamaması durumunda karar süreci etkilenmektedir. Sonuç kısa bir tanımlama ile Elektrik alamadım gibi basit bir cümlede olsa süreç karmaşık ve zorludur. Süreçte IQ ve EQ birlikte sorular ile birlikte kullanılmakta, pratik sezgi ve içgüdüleriniz ise yol ışığı olmaktadır.
Bazı yazılarımda izlediğim yöntemde olduğu gibi bu yazıyı da Anadolu'nun kültürel zenginliğine dokunarak bağlamak istiyorum.
Gordion, tarihte Frigya'nın başkentidir. Sakarya nehri ile Porsuk Çayı'nın birleştiği noktanın tam yukarısında bulunan Gordion'un kalıntıları Ankara'ya 94 km uzaklıkta, Polatlı'nın 29 km kuzeybatısındadır.
Friglerin Gordion'a geliş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Trakya'dan ve Balkan Yarımadasından buraya geldikleri farz edilir. Bu düşünce Friglerin çanak, çömlek stillerinin Makedonyalıların stiline benzemesinden ileri gelmektedir.
| Protokol ve Görgü Kuralları Eğitimi için tıklayınız. |
Gordion düğümü hikayesi, Yeni bir lider arayışında olan Friglere bir kahin tarafından, şehre öküz arabası ile giren ilk adamı kral ilan etmeleri söylenir. Şehre Öküz arabası ile ilk giren kişi Gordios'tur. Halk Gordiosu, kral ilan eder. Gordios öküz arabasını kendisinin kral olmasına neden olduğu için tapınakta gösterime koyar ve Öküz arabasını kızılcık dallarından yaptığı bir bağ ile tapınakta bir sütuna düğümleyerek bağlar.
Efsaneye Göre her kim bu düğümü çözecek olursa Asya'nın hakimi olacağı söylentisi ünlenir. Bu düğümün adı Gordion Düğümüdür. Bu düğümü halktan birçok insan çözmek için çalışır ancak başaramazlar ve düğüm gün geçtikçe meşhur olur ve dünyada duyulur.
Zaman geçse de bir türlü düğüm çözülemez. Daha sonra şehre gelen Büyük İskender düğümü çözmek için başına geçer. Fakat sabırsızlanıp kılıcını çıkartarak düğümü keser ve düğümü çözmüş olur.
Diğer bir bakış açısına göre; Önemli olan düğümü çözmek ise İskender düğümü çözmüş ve öküz arabasını almıştır. Bir diğer görüşe göre;
- İskender Düğümü çözmemiş, sadece yok etmiştir, yani çözüm yoktur. Problemi ortadan kaldırmıştır.
- Karar sürecinde duygularını kontrol edememiş ve sinirlenmiş, sabırsızlanarak kılıcını kullanmıştır. Duyguların, Karar sürecini ve düşünme şeklini sonuç olarak davranışı etkilediğini bu hikayede açıkça görmekteyiz.
Düğümde neden ip değil de kızılcık ağacı kullanılmaktadır. İşte burada hikayeyi okurken, kendinize neden kızılcık dalı diye sordunuz mu? Sizde farkındalık ve merak hangi noktada?
- Kızılcık dalları çok sağlamdır. Sağlam ve dayanaklı olduğu için kullanılmıştır. Bu nedenle günümüzde Devrek bastonun yapımında diğer ağaçların yanı sıra başlıca Kızılcık ağacı kullanılmaktadır.
- Doğal bir antioksidan olan kızılcık, İbni Sina’nın da kullandığı faydalı bir besin maddesidir. halen doğal ilaç olarak birçok hastalıkta kullanılmaktadır.
- Frigyalıların balkan kökenli oldukları hipotezini yukarıda yazmıştım. Bulgaristan da Noel ağacı olarak çam ağacının yanı sıra 3 yaşında bir meşeden yapılan bir kütük olan Koleda kullanılır ve Yılbaşı bayramlarında kızılcık ağacı dalları ile süslenirmiş. Kızılcık Dalları sağlam olduğu için uzun ömür ve sağlamlık ifadesi olarak algılanırmış ve bu nedenle uzun ve sağlıklı bir ömrün sembolü olarak Noel'de kullanılırmış.
- Büyük İskender uzun ömrün simgesi olan kızılcık ağacını kestiği için 33 yılda öldüğü rivayet edilir, Hatta İskender’in elemsiz bir hastalıktan ölmesinin nedeni olarak sabırsız olması bile ileri sürülmüştür. Eğer düğümü sabırla çözseydi ölmeyeceği düşünülürdü.
Sorularınız için mail atabilirisiniz. Eğitim, workshoplarımız Duyurular bölümünde yayınlanmıştır, beraber olmak dileklerimle hepinizi saygı ve sevgi ile selamlıyorum.
Beğendiğiniz yazıları dostlarınızla paylaşınız.
Beğendiğiniz yazıları dostlarınızla paylaşınız.
Fikret GÜZELLER
fikretguzeller@gmail.com
KAYNAKLAR
Mayer, J.D. (1999). A Field Guide to Emotional Intelligence, Chapter 1, UK, Cambridge University Press,
Mayer,J.D., Caruso, D.R. ve Salovey, P. (2000).Emotional Intelligence Meets Traditional Standards for an Intelligence, Psychological Inquiry.
Cooper, R.K.ve Sawaf, A.(2000), Yönetim ve Organizasyonda Duygusal Zekâ, İstanbul, Sistem Yayıncılık.
Coetzee, C. ve Schaap, P. (2005). The Relationship Between Leadership Behavior, Outcomes of Leadership and Emotional İntelligence, Vol.31, No.3
Riggio, R.E. ve Reichard, R.J. (2008). The Emotional and Social Intelligences of Effective Leadership, Journal of Managerial Psychology, Vol.23, No.2
Cooper, R.K.ve Sawaf, A.(1997), Liderlikte Duygusal Zekâ, (Z.Ayman ve B.Sancar Çev).İstanbul, Sistem Yayıncılık
Hakan ÖZKAN (2011) “Duygu Etkileşiminin Liderlik Tarzına Etkileri” Doktora Tezi