• Anasayfa
  • Favorilere Ekle
  • Site Haritası

Ana Sayfaya Dönüş

En Çok Okunan Yazılarım

Güncel 

Yazılarım

Yorumlar

İletişim

5N1K'nın Hayatımızdaki Yeri:

 

(gtag.js) Yöneticiler/liderler insanları yönetmek için problemi, durumu, karar seçeneklerini, insanların duygu ve düşüncelerini anlamak maksadıyla 5N1K'YI kullanmaktadır. Günümüzde iyi yönetici olabilmek için birçok niteliğe ve yeteneğe sahip olmanın gerekliliğini biliyoruz. Bunların temelinde var olan ise sorgulamak ve soru sormak için 5N1K'yı kullanmaktır. Yunus der ki "ilim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir". Bunu yapmak içinde kendinize soru sormalısınız.

Felsefe ve Düşünce sisteminde sorgulama;

İdam edilmeden önce karısı Ksanthippi; Sokrates'e "Suçsuz yere idam ediliyorsun?" der. Sokrates'de "Ne yani, birde suçlu yere mi idam edilseydim?" diye sorar. Sokrates, ölüme yürürken bile soru soran ve sorgulayan bir insandır, Sokrates ne bilmediğini bilir; tam da bu noktada o idam kararını verenlerden daha bilge olmaktadır. Yani Sokrates kendi cehaletinin farkında olmak gibi insani bilgeliğe sahiptir. Sokrates kendini bilmekte ve kendini tanımaktadır. Bunu nasıl yaptığına bakarsak Sokrates kendini sorgulamaktadır yani kendine soru sormakta ve kendisi cevaplamaktadır. Kendisini tanımanın temelinde 5N1K vardır.

Praşna-Upanişad, Hint düşüncesinde felsefe ve din öğretisinin kitabıdır. "Praşna" Sanskritçe soru sormak anlamına gelmektedir, Upanişad ise yanıma otur praşna-upanişad, Hocanın yanına oturarak soru sorma anlamını içermektedir. Kitap Hint felsefesinin öğrenilmesini soru ve cevap tekniğine dayandırmaktadır. Kitapta altı temel soru mevcuttur. Bu altı temel soruya hocalar tarafından cevap verilmesiyle, öğrencilerin konuyu sorgulayarak öğrenmeleri sağlanmaktadır. Kitabın temel yaklaşımı sorgulama anlayışının öğrenciler tarafından benimsenmesidir. Öğretim sistemi sorgulamanın öğrenilmesi ve kullanılmasına dayanmaktadır.

Bebek dünyaya geldikten sonra bir gözlem ve öğrenme süreci yaşamaya başlamaktadır. Konuşmaya başladıktan sonra soru yağmuru başlamakta ve " Baba bu ne? " sorusu her an gelebilmektedir. Bu süreçte bazen sabırla cevap vermekte bazen de of diyerek. Sorulara cevap vermiyoruz.

Çocuklukta başlayan soru sorarak öğrenme ve yeni sorular sorarak öğrenmeye hız veren çocuk için çok önemlidir. Çocuk genel olarak ailesinden gerekli cevapları alamaması veya okuldaki eğitim sisteminin etkisi ile zaman içinde sormaktan çekinir ve sonunda soru sormaktan vazgeçmektedir.

"Çok soru sormak nazik bir davranış değildir, bu nedenle çocuğum lütfen soru sorma" telkinini çocuklarımıza yapıyoruz ve bunun üzerine "Çok meraklı olma, Merak kediyi öldürür" sözünü de ilave edersek insanlarımızı nasıl yönlendirdiğimizi ve biçimlendirdiğimizi anlayabiliriz.

Okullarımızda, öğretmeler sorar ve öğrenciler cevaplandırır. Öğrencilerimize soru sormayı öğretemiyoruz. En çok sorduğumuz, "Konuyu anlamayan var mı?" "Sorusu olan var mı?" şeklinde olmaktadır.

Okul hayatında;
Ø  Öğrenciler aptal gibi görünmemek için konuyu anlamadığını saklamak maksadıyla öğretmenin her söylediğini anlamış gibi görünür veya onaylarlar, soru sormazlar.

Ø  Öğretmene sorunun aptalca olacağını düşünerek veya sorunun çok basit kalacağına karar vererek soru sormaktan vazgeçerler.

Ø  Ders içinde soru sormanın çıkıntılık yapmak olacağını düşünürler ve soru sormaktan vazgeçerler.

Ø  Çok soru soranı sınıf arkadaşları yargılarlar ve soru sorana sınıftaki herkes döner ve bakar "Ne oluyor der gibi" Mahalle baskısı nedeniyle soru sormaktan vazgeçerler.

Ø  Eğitim sistemi öğrencilerin müfredat kapsamında soru üretebilmesi ile sınırlanmıştır, Öğrenciler konu haricinde soru sormaktan kaçınırlar.

Ø  Öğrenciler öğretilenlerin ötesinde soru soramazlar, öğretmen cevap veremez ise, ya gelecekte tepki koyarsa düşüncesi öğrenciyi soru sormaktan caydırır.

Ø  Öğrenciler konunun dağıldığını ve ana fikrin kaybolduğunu bu nedenle özü anlamadıklarını söyleyemezler.

Ø  Öğretmene katılmama ve tutarsızlılara dikkat çekmek için sorgulama yapmak gerekir, bunu iç dünyasında yapsa bile açıkça sormak, öğrenci için çok zordur.


Eğitim sistemimizin ürettiği insanlarımıza baktığımızda genel olarak soru soramadığımızı görmekteyim. Toplumun tamamı soru soramıyor demek mümkün değildir. Soru sorabilme ve sorgulama konusunda kendisini yetiştirmiş insanlarda vardır.

5N1K'nın yalnızca öğrenim hayatındaki önemine ve rolüne değinmekteki amacım öğrenim hayatının bizi iş hayatına daha geniş anlamda yaşama hazırlamasından kaynaklanmaktadır.
Soru sorma yeteneği öğrenciler, bilim adamları, felsefeciler, yöneticiler olmak üzere aklınıza gelen her alanda önemlidir ve geçerliliğini korumaktadır. 

Çocuklukta başlayan ve iş hayatında devam eden hayatın her aşamasında soru sorma yeteneğimiz argümanın mantığını aramak ve bilinmeyenleri bulmak için soru sorma yeteneğimize bağlıdır. Soru üretmeyen bir insanın hayatta başarılı olma şansı bana göre çok azdır. Naguib Mahfouz ''Bir insanın zeki olup olmadığını yanıtlarından anlayabilirsiniz. Onun bilge olup olmadığını ise sorularına bakarak söyleyebilirsiniz.'' demektedir. Yalnızca soru üretmek amacımız değildir aynı zamanda akıllıca sorular üretmeyi bilmeliyiz. Hayatımızda soru üretmek için bilgiye ihtiyacımız vardır.  Bu bilgi soru üretmek için gerekli olduğu gibi soru biçimi ve davranışa yansıması açısında da gereklidir.

Öğrenim hayatındaki kazandığımız soru sorabilme becerimiz bizim hayatımızın her anında karşımıza çıkmaktadır. 5N1K ile karşılaştığımız bazı alanlar;

5N1K ve iletişim;

İletişim sürecinde 5N1K'yı kullanırken, nezaketimiz ve kelime seçebilme yeteneğimiz iletişimdeki başarımızda etkindir. Doğru soru kelimelerini doğru davranışsal yaklaşım tarzı ile bir arada kullanıldığında karşımızdaki insanın gönül kapısının açılmasını sağlayabiliriz. Bir kişi ile karşılaştığınızda doğrudan "Nerelisin" diye sorabileceğimiz gibi "Anne ve Babanız Nereli" diye sormakta mümkündür. Bu soru ile yalnızca anne ve babasının nereli olduğunu değil aynı zamanda Anne ve Babasına mı yakın hissediyor, Kendini nereli olarak neden tanımlıyor, sorusunun cevabını da almak mümkün olabilir. Burada tek soru ile birkaç cevap aranması söz konusudur.

Soru sorarken, bedeniniz, ses tonunuz sizi karşıya yansıtmaktadır. Soruyu sorma sadece soru cümlesi kurmak değildir. Sorunun yapısı ve sunum biçimi iletişimde önemlidir.

5N1K ve Motivasyon/Geri Besleme;

Yönetimde ve ikili ilişkilerde sorunun yapısı ve cümlenin kuruluş biçimi çalışanın iç dünyasına etki etmektedir.  Soruyu sorma tekniğiniz ve yaklaşımınız insanı pozitif yönde etkileyeceği gibi olumsuz tepki vermesine de neden olabilmektedir. Bu nedenle yönetici sormayı yalnızca bilgi edinmek için değil aynı zamanda yönetme biçimini davranışlarına yansıtarak motivasyon tekniklerini kullanabilir.

Performans ölçülmesinde, performansın istenen düzeye çıkması, yükseltilmesi için çalışana geri bildirim verilmesinde 5N1K kullanılmaktadır. Çalışanın yöneticisine geri bildirim vermesinde aynı soru cevap tekniği ile performansını etkileyen hususları derleyecek ve yöneticine aktaracaktır.

Sorular ile karşıdaki kişinin farkında olmadığı konuları istediğiniz öncelik sırasına sokarak, istediğiniz hususları görmesini ve istediğiniz şekilde fark etmesini sağlayabilirsiniz. İnsanların ne düşüneceğini ve neyi düşünmesini istediğinizi sorular ile yapabilirsiniz. Sorular ile insanın bir konuya yaklaşımını değiştirebilir ve o konuya sahip çıkmasını veya tepkisel davranış göstermesini sağlayabilirsiniz. Burada kullanacağınız teknikte yönlendirici bilgi akışı ve sonrasında 5N1K'nın olumlu ya da olumsuz yapıda kullanılmasıdır.

5N1K'nın Problem çözme ve karar vermedeki rolü;

Problemin teşhisi, gözlem yeteneğine dayanmaktadır, farkındalık ile doğrudan ilişkidir. Farkına vardığın problemi anlamanız 5N1K ile elde edeceğiniz verilere ve bu verilerin elde edilmesinde 5N1K'yı nasıl kullandığınıza bağlıdır.

Amacınızı belirlemeniz, çözüm alternatiflerini ortaya koymanız tamamen 5N1K'ya bağlıdır. Çünkü çözümde kullanacağınız bilgiyi nereden elde edeceğiniz ve nasıl, kim tarafından kullanacağınız sizin geçmişte edindiğiniz soru üretme ve sorma becerinize bağlıdır.

"İnsan bilmediği şeyi sormak için bile, birçok şeyler öğrenmiş olmalıdır.J.J.Rosseau" karar vermek yani seçenekler arasından en uygun olanı seçebilmek için bilgiye ihtiyacınız vardır ki; bunu da ancak çalışanlarınızdan ya da rekabet istihbaratı ile elde edersiniz burada da 5N1K karşınıza çıkacaktır. Elde ettiğiniz bilgileri kendi tecrübe ve bilginiz ile birleştirerek en uygun seçeneği seçeceksiniz. Seçimde alternatifleri karşılaştırıp avantaj ve dezavantajları ortaya koyarken elinizdeki maymuncuk 5N1K'dır.
 
Hayatın her anında 5N1K karşımıza çıkmaktadır. İletişimde sorma becerimizi 5N1K vasıtasıyla kullandığımızda karşımızdaki insanın duygu ve düşüncelerini anlamaya çalışmaktayız. Bir erkek kadın ilişkisinde karar vermeye 5N1K ile soru üretme konusuna örnek verirsem.

Bir erkeğin Kıza "Benimle evlenir misin?" sorusunu sorduğunda, Kız sadece o an hissettiklerinin etkisi ile cevabını mı düşünecektir. Yoksa cevabını üretmek için soru mu üretecektir. Doğal olan sorular üretmesidir. Bu sorulara örnek olarak;

Bende ne buldu?

Neden benimle evlenmek istiyor?

Bende buldukları onu sürekli mutlu etmeye yeter mi?

Ben onda ne buldum? Benim gördüklerim/düşündüklerim gerçek mi?

Onun bende bulduğu şeyler doğru mu?

Benim bulduklarım beni sürekli onunla mutlu eder mi?

Birbirimizde bulduklarımız doğru değilse, Onun ya da benim mutsuzluğum gelecekte bize nasıl etki eder?

Beni seviyor mu? Ben onu seviyor muyum?

Onun kararı doğru mu?

Ailesinde genetik hastalık var mı?

Geliri, işi uygun mu? Eğitimi bana uygun mu?

Nerede yaşayacağız ve nasıl geçineceğiz?

Sorumluluk alması, elektrik oluşması, zekâ, espri, giyim, yaşam tarzı, çalışkanlık, etkili konuşma vb konuların değerlendirilmesi

Ne zaman, Nerede evlenmeliyiz?


Bu konuda soru üretmeye başladığınızda, bu sorulara cevap bulmanız gerekecektir. Sorular karar verme sürecinde size ışık tutacaktır. Soru üretebilmek için düşünme şeklinizin oluşması ve bu konuda eğitiminiz olması gerekmektedir.

Sokratesin yaptığı gibi kendi kendinizi sorgulayacaksınız. Evli olanlar veya evlenecek olanlar bu yazıdaki bu soruların kaçını kendinize sordunuz? Lütfen düşününüz. Eğer 5N1K'yı kullanmadıysanız. Soru üretme ve sorama konusunda eğitime ihtiyacınız olabilir.

5N1K'nın Yetki devri ve Delegasyonda kullanılması;

Yetki devrinde hangi yetkilerin hangi sınırlamalar ile devredileceğine karar verilirken 5N1K kullanılır ancak yetki devredecek yönetici devir alacak kişinin yetenek ve bilgi düzeyi/karar verme becerisi hakkında karar verilirken ölçek olarak 5n1k'dan yararlanmaktadır. Görev vermede is 5N1K formatı kullanılmaktadır.

Bir çocuk (veya yetişkin), aktif sorgulamayı teşvik etmeyen bir ortamda yer alırsa, bu yetenek aktif bir zihin alışkanlığı haline gelmeyecektir. Aktif zihin alışkanlığınız yoksa soru üretmeden, sadece size sorulanlara cevap arayarak yaşamaktasınız. Algı yönetimine çok açıksınız demektir.

Hiç bir şey çalışmadan emek vermeden gelişme göstermemektedir. Bir sabah uykunuzdan kalktıktan hemen sonra ben bugün cirit atma yarışmasına katılayım ve iyi bir atıcı olduğumu göstereyim derseniz. Bu gerçekçi olamaz. Çünkü iyi bir cirit atıcısı olmanız için iyi bir rehber eşliğinde çalışmanız gerekir. Benzer şekilde, iyi sorular sorabilmek için eğitim almanız, pratik yapmanız ve bu süreçte iyi bir rehbere ihtiyaç duymanız gayet doğaldır.

5N1K ve Yönetsel beceriler eğitimini hazırlarken yukarıda saydığım tüm konular ile 5N1K bağıntısını detaylı olarak düşündüm. Bu alanda yöneticilerin ve hayatta başarılı olmak isteyenlerin bu eğitimden yarar göreceklerini düşünerek eğitimi hazırladım.

a.5N1K ile iletişim; b.5N1K ve Motivasyon/Geri Besleme; c.Farkındalık ve Algı Yönetimi; d.Problem çözme ve karar verme; e.Yetki devri ve Delegasyon; konularında NE? NE ZAMAN? NEREDE? NASIL? NEDEN? KİM?"sorularını ne kadar etkin kullandığınızı kendinize sorun ve cevaplandırın. Bu sorunun cevabını sizden başkası veremez.

Yöneticilik ve liderlik eğitimlerinde üzerine basarak söylediğim bir hususu tekrar vurgulamak istiyorum, 5N1K'yı etkin olarak kullanarak soru üretemeyen ve bu soruları soramayanlar çok iyi yönetici olamazlar.

Fikret GÜZELLER
fikretguzeller@gmail.com